Pingueiras de orballo para un mundo treboento: “laudate deum”
Pingueiras de orballo para un mundo treboento: “laudate deum”

Pingueiras de orballo para un mundo treboento: “laudate deum”

Pingueiras de orballo para un mundo treboento: “laudate deum”

O catro de outubro pasado o papa Francisco asinaba unha exhortación de carácter social, “Laudate Deum” –Loade a Deus-, coa que quería agasallarnos no día da festa do patrón da ecoloxía e das persoas ecoloxistas, S. Francisco de Asise.

 O texto quere ser continuidade da encíclica publicada o 24 de maio de 2015, Laudato Si, na que por vez primeira e de xeito exhaustivo abordábase a cuestión ecolóxica como unha cuestión teolóxica de calado, non como un simple comentario ou glosa dentro doutro texto papal.

Porque a cuestión ecolóxica ha situarse como marco de referencia do quefacer teolóxico actual, pois se a casa común que Deus puxo ao noso dispor (Salmo 8) se vai depredando, tódolos demais seres vivos, humanos incluídos, depredaranse tamén, polo que é inútil calquera reflexión, acción ou referencia sobre o actuar responsable, comprometido, xusto ou solidario.

De aí que a necesidade de abordar a reflexión ecolóxica desde presupostos teolóxicos na raíz do ser todo creado pola acción sempre amorosa de Deus. El crea por amor. Nós recibimos o chamamento de ser persoas continuadoras desta obra que puxo nas nosas mans para que a coidaramos e fixeramos o posible para que nada nin ninguén creado sexa destruído, maltratado ou erradicado pola acción perversa dos seres humanos, seres racionais e con capacidade libre de tomar decisións. A obra de Deus está chamada non a esgotarse pola acción esquilmante e destrutiva, sempre movida por interese económico ou ideolóxico, senón a coidarse para ofrecérllela como legado ás xeracións que veñan tras de nós.

Desde esta base, que xa Francisco establecera na encíclica do ano 2015, e tendo en conta o avance cada vez máis destrutor co que os seres humanos imos marcando a nosa relación co mundo, quere o papa ofrecer unha mirada crítica da acción humana neste proceso sen retorno, que esconde tras del moitos intereses económicos guiados pola ansia de posuír e ter, no canto do ser. Unha mirada tamén profética, denunciando o mancillamento que os seres humanos estamos a realizar das “magnalia Dei que El puxera nas nosas mans para facelas crecer e desenvolver, nomeándonos persoas recreadoras e custodias do seu proxecto de amor. Unha recreación e unha custodia que, vistos os resultados, non temos sido quen de desenvolver ao seu estilo, ao faltarnos a súa mirada igualitaria, respectuosa e sempre harmónica con todo o creado.

Esta situación leva a que o papa erga a voz e denuncie a irresponsabilidade humana na destrución que, dun xeito cada vez máis voraz, estamos levando a cabo no planeta. Unha destrución que avasala todo o que vai atopando por diante, sen importar nada máis alá do criterio do enriquecemento e da ganancia, ambas as dúas lideradas sempre polos que teñen poder e capacidade de executalo nun mundo, o noso, globalizado, e no que as fronteiras só son imposición esixida aos máis pobres. Pobres que son sempre quen sofren as consecuencias deste esquilmamento do planeta, namentres os ricos poden facer circular o seu capital, as súas ganancias, os seus beneficios sen vergoña ningunha diante dos máis empobrecidos e sen voz deste mundo cada vez máis destruído e inxusto.

Este segundo gran texto do papa sobre a responsabilidade de todas e todos no coidado desta nosa casa común quere ser un texto que, en continuidade coa Teoloxía do Vaticano II, desenvólvese desde dous eixes tomados dos textos do Concilio: a pastoralidade e o aggiornamento.

Pastoralidade porque a exhortación propón unha lectura da realidade na perspectiva de conservala, coidala e integrala na misión evanxelizadora do quefacer eclesial. Aggiornamento porque unha teoloxía que non sexa quen de renovarse permanentemente na súa maneira de mirar e actuar sobre o mundo, lendo os sinais dos tempos, acaba converténdose única e exclusivamente, nun “incunable” de biblioteca; sen capacidade de ser acollida e influír na loita e na construción dun mundo máis humanizado e ao servizo do proxecto creador de Deus: pasou unha tarde, pasou unha mañá, e viu Deus que era bo(Xen 1).

O texto papal volve incidir na necesaria lectura esperanzada dunha realidade que se vai desenvolvendo e precisa que este proceso se vexa acompañado polo compromiso ético das persoas –todas e todos, como moi ben se reflicte no encabezamento da exhortación- que temos a misión de facer da opción por legar ás xeracións vindeiras un mundo no que poidan vivir un compromiso froito da fidelidade ao legado recibido de quen o puxo todo ao noso servizo, non para destruílo e si para darlle plenitude á idea de Deus de “crecede e multiplicádevos”. Respectemos logo este legado sen deixarnos levar pola urxencia dos resultados nin pola présa da inmediateza.

O “xa pero aínda non” da escatoloxía cristiá é unha esixencia constante no noso facer e actuar entre nós e co mundo. Un proxecto comezado e que nunca rematará en plenitude ata que cheguemos á realización final, pechando o proceso da religación: Del saímos, a El aspiramos e cara El e Nel atoparemos a plenitude que concluirá o plan de Deus na recapitulación final.

O documento consta de setenta e tres números e vinte e catro páxinas. É, xa que logo, un documento curto, que rompe a tendencia dos documentos do maxisterio anteriores, longos e de difícil lectura e comprensión.

Ao longo de seis capítulos tenta Francisco que tomemos conciencia de que a cuestión ecolóxica é hoxe unha cuestión global, na que hai que integrar tódolos los saberes que o ser humano é quen de manexar para poñelos ao servizo do legado que temos recibido de Deus.

Nestes seis apartados Francisco vai desenvolvendo a idea raíz da súa chamada: paremos esta barbarie que só leva á destrución de todo e de todos.

De novo a metodoloxía do ver, xulgar e actuar dálle pé para ir expoñendo que, sendo tarefa común, ninguén pode darlle as costas ao que está ocorrendo. Nunha linguaxe sinxela e clara, denuncia as atrocidades que as persoas somos capaces de facer, poñendo en risco non xa a vida das demais persoas, senón tamén a propia, cando os criterios de actuación son de xeira capitalista e nada se interpón para acadalos. Riqueza chama riqueza, mesmo a custo de destrución e morte.

No primeiro capítulo achéganos a idea de que a crise climática é hoxe unha crise global, que vai dun cabo ao outro do universo, sen excluír a ninguén. Estamos no mesmo barco, e desta volta non vai haber un Noé que nos salve. A pesares das resistencias, de dentro e fóra da Igrexa, a realidade imponse. Non hai máis que abrir os ollos cada mañá para darnos conta: danos e riscos van a máis. Non é unha proclama de ilusos. A crise climática xa non é unha cuestión defendida por un grupo de ociosos iluminados, senón unha esixencia que afecta a tódalas persoas, sexan do continente que sexan; unha esixencia que vai a máis, converténdose “nun problema social global, no que está en xogo a dignidade humana”. A crise climática –pódese dicir máis alto, pero non máis claro– é unha cuestión antropolóxica, e quen máis sofre as súas consecuencias e ve máis ameazada a súa vida, como sempre ocorre, son as persoas máis pobres e empobrecidas, as persoas máis vulnerables.

 

No segundo capítulo abórdase un dos aspectos que definen a sociedade actual e cuxas consecuencias Francisco ten denunciado en múltiples ocasións: o paradigma tecnocrático, que está na raíz desta desfeita universal do que é patrimonio común de tódolos seres que habitamos o universo.

Substituír aos seres vivos pola primacía das máquinas, e ademais facéndoo de xeito tan acrítico e irracional, está a ter múltiples consecuencias no día a día das persoas que habitamos o planeta.

ia-humano
Substituír aos seres vivos pola primacía das máquinas, e ademais facéndoo de xeito tan acrítico e irracional, está a ter múltiples consecuencias no día a día das persoas que habitamos o planeta.

É polo tanto urxente repensar que é o que estamos a facer coa capacidade que as persoas temos de tomar decisións que, inda que se acorden nun extremo do mundo, acaban por influír, e moi decisivamente, de maneira global, sen que ninguén poida escapar das súas consecuencias.

Un terceiro capítulo quere situar a realidade medioambiental no contexto mundial, destacando a debilidade das institucións políticas internacionais para reorientar esta deriva tecnolóxica que exclúe ás persoas e só pensa desde as ganancias e a robótica, non como colaboradora do humano, senón como usurpadora da súa presenza e da súa función. Isto esixe a reconfiguración da acción multilateral desde criterios éticos de respecto, e non de imposición dos máis fortes sobre os máis empobrecidos e pobres.

Os capítulos cuarto e quinto están dedicados a facer un percorrido histórico sobre o que teñen suposto as diferentes conferencias sobre o clima (capítulo cuarto). No capítulo quinto abórdase canto se espera da próxima COP28 a celebrar en Dubai.

É neste capítulo onde se fai unha firme defensa e valoración do papel que, historicamente e tamén agora, veñen desenvolvendo os grupos e activistas comprometidos na denuncia e na defensa da casa común, non só dunhas cantas persoas poderosas e capaces de tomar decisións. Ponse así de manifesto que o pequeno, cando é honesto e sincero, na medida na que vai construíndo sinerxías de relacións -redes diriamos na linguaxe de hoxe- acaba por ser unha marea imposible de frear ao servizo da causa medioambiental de tódolos seres que habitamos o planeta, casa común sempre de acollida.

O desenvolvemento do texto vainos levando ao que poderiamos dicir é o cumio, e á vez, a razón de ser de todo canto o papa vén dicindo: as motivacións espirituais.

Só desde unha comprensión do planeta con capacidade de transcender o material e superar o reducionismo tecnolóxico de que as “máquinas” o poden todo, seremos quen de descubrir a urxencia, e tamén a gratitude, de camiñar nun vieiro de comuñón e compromiso, persoal e comunitario -non podemos baixar do barco en plena travesía-, desde o máis achegado, o pequeno, o que cada día ao erguernos ilumina os nosos ollos e fai latexar o corazón.

E para iso a fe convértese en luz que vai iluminando e dando sentido a este compromiso de todos e todas para que o mundo deixe de ser árida inhumanidade para converterse en orballo cheo de pingueiras que humanizan e recoñecen a presenza de canto somos, vemos e experimentamos como obra do Deus que, por amor, pon ao noso servicio as súas “magnalia”, as súas marabillas.

                                                            Laudate Deum!

                                                      Clodomiro Ogando Durán.

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.