Unha gozosa e comunitaria tarefa:
Camiñar na antropoloxía da fraternidade
No último post escribiamos sobre a sexualidade na perspectiva da Teoloxía Moral católica, pechando así unha serie na que fomos reflexionando sobre esta dimensión conformadora da nosa realidade humana, boa e positiva, desde unha perspectiva liberadora e madura, onde o discernimento e a capacidade de tomar decisións han estar sempre no ámbito da persoa e non de realidades externas a ela.
Querendo seguir afondando en novas perspectivas da Teoloxía Moral, dedicaremos este curso a reflexionar sobre a dimensión social da fe; é dicir, tentar propoñer razóns e criterios que axuden, ás persoas que nos chamamos crentes, a ter unha actitude, no mundo e co mundo, proactiva, participativa e transformadora, evitando e loitando contra a tentación de mirar o que ocorre ao noso redor como se fose algo que a nós non nos incumbira.
Se como di o papa Francisco, todo está conectado, e polo tanto nada nos pode ser alleo, que mellor que achegármonos a un dos eixes sobre os que se ha sustentar a nosa conexión e implicación nas cuestións sociais que a todas e todos nos atinxen: a fraternidade.
1.- A fraternidade como opción na que se mostra o seguimento
A antropoloxía da fraternidade, na que somos chamadas e chamados a desenvolver a nosa vida, invítanos a responder ao seguimento de Xesús desde o amor.
Un amor que como ben escribiu o Papa Bieito XVI na carta encíclica Deus Caritas est é a maneira que a persoa cristiá ten de expresar a “opción fundamental da súa vida” (D.c.e. 1), sen reducilo ou simplificalo nun simple esforzo de ascetismo ético, nin tampouco convertelo nunha idea que encerre unha ideoloxía que explique o sentido da historia e do ser humano.
Esta opción fundamental á que se refire o papa é unha chamada ao seguimento desde o “encontro cun acontecemento, cunha Persoa, que dá un novo horizonte á vida e, con elo, unha orientación decisiva” (D.c.e. 1).
Atoparse con Xesús dálle á nosa vida un horizonte de sentido e transcendencia plena que non pode reducirse a unha cuestión de bondade ou maldade do actuar.
Este encontro ha ser persoal, concreto e histórico, superando a tentación de facelo pura abstracción. Isto fainos saír do noso ensimesmamento para camiñar na busca da necesaria alteridade, do outro, da outra persoa. Porque todas e todos nós só podemos ser cos outros e coas outras, a quen lle poñemos rostro, nome e historia e que se nos van mostrando.
Nese encontro recoñecemos e identificamos coma alguén igual, que se nos mostra coma unha irmá ou un irmán. Por iso non hai amor, caridade, sen apertura persoal e libre, cara a quen está ao noso lado. O meu próximo, quen necesita de min e comparte comigo o compromiso de tender a man, non para facela saúdo ritualista, senón para reforzar lazos e emprender un camiño esforzado por construír e promover todo canto supoña que os que comparten comigo esta fraternidade necesitan ver recoñecida a súa dignidade, a través da que van deixando pegada da presenza de Deus nas súas vidas.
2.- Quen é a miña irmá e meu irmán? Quen está necesitado de min? Quen é o meu próximo?
Responder a estas tres cuestións axudaranos a descubrir, ou quizais a ver con maior claridade, que ao falar da caridade estamos a referirnos a un dos baluartes sobre os que se asenta a razón do noso actuar en fidelidade ás nosas conviccións. Nada que ver co uso despectivo, ao interior e ao externo das nosas comunidades, que habitualmente lle damos.
A caridade non é beneficencia. Tampouco o punto final de quen busca tranquilizar a súa conciencia por terse afastado, despreocupado ou ignorado, da situación de quen son persoas excluídas nesta nosa sociedade opulenta, efémera, efectista e na que prima o pensamento líquido. E moito menos é ter conmiseración do outro sentíndose superior ou dun “status” diferente (cfr. Lc 16, 19-31).
A ética da fraternidade iguálanos e sitúanos a todas as persoas no mesmo camiño e na mesma tarefa.
A ética da fraternidade iguálanos e sitúanos a todas as persoas no mesmo camiño e na mesma tarefa.
A lóxica do don[1], na que esta ética se move, vai facendo que descubramos e compartamos proxectos, ilusións, compromisos, e o máis importante, seguimento no Deus que se nos mostra na súa totalidade no Fillo que asume a condición humana para facernos fillos no e co Fillo (Gal 3; 26–28 ; 4,4-5).
Como, entón, limitarnos a facer o “ben” aos demais sen sentírmonos unidos no mesmo ser e na mesma identidade?
Como, logo, non incidir, de xeito persistente, na denuncia dunha realidade inxusta e desigual, no canto de limitarnos a sentírmonos nós mellor, desde o que nos sobra, e non desde o que somos e posuímos. A caridade é categoría nuclear do ser cristián; non comportamento de segunda diante da resposta que temos que ir dando no día a día xunto cos outros. Nada que ver, polo tanto, con ese reducionismo á que a temos levado ao tela convertido nun simple compartir esmola para que outros fagan e actúen cos que menos teñen.
O amor non se pode reducir a mero afecto nin a simple impulso biolóxico. É centro e cumio do ser e vivir cristián. E isto non pode facerse senón é na comuñón de irmás e irmáns.
Como insiste o Papa na encíclica citada,
“O amor de Deus por nós é unha cuestión fundamental para a vida e propón preguntas decisivas sobre quen é Deus e quen somos nós. A este respecto, atopámonos de entrada diante dun problema de linguaxe” (D.c.e. 2).
Non podemos logo, sendo unha cuestión fundamental reducila a algo accesorio ou consolo da nosa mala conciencia. Está no cerne da nosa vida. Deus e nós, as persoas, implicándonos na realidade do amor, na caritas que vai dando razón e sentido do existir de cada un e cada unha de nós[2].
Deus, creando irmandade, vainos invitando a facer desa irmandade camiño e vida en apertura para facer do mundo Casa compartida e solidaria onde estamos chamadas e chamados e abrir portas e deixar entrar a quen o precise.
Só así terá sentido o que celebramos, agradecemos, compartimos e vivimos como comunidade en comuñón, comezando así a dar vida á mística social do amor entregado e encarnado en, e coas persoas[3] (cfr. D.c.e 14).
Clodomiro Ogando Durán
[1] Cfr. C i V 36 d.
[2] “ A primeira novidade da fe bíblica, como temos visto, consiste na imaxe de Deus; a segunda, relacionada esencialmente con ela, atopámola na imaxe do home. (D.c.e. 11 ).
[3] Cfr. ( D.c.e 14).
